Mađarska vlada obnavlja sinagogu u Subotici
U kompletnu restauraciju hrama naš severni sused uložiće 1,5 miliona evra. – U upravljanje uključen i Mađarski nacionalni savet Subotica – Kulturne i umetničke manifestacije koje će se održavati u Sinagogi u Subotici ubuduće će nadzirati i Nacionalni savet mađarske nacionalne manjine, i to najmanje 99 godina, navedeno je u sporazumu oko kojeg su se saglasili grad, Jevrejska opština i Mađarski nacionalni savet. Objekat će dalje, kao i do sada, zadržati sakralnu funkciju.
Do sada se o Sinagogi, doduše ne uvek sa mnogo uspeha, starao grad na osnovu ugovora sa Jevrejskom opštinom iz sedamdesetih godina prošlog veka. Usled nemogućnosti da brine o objektu, koji je prevazilazio i finansijsku i brojčanu moć zajednice, Jevrejska opština je vlasništvo na hramom prenela na Gradsku upravu.
Novim sporazumom se kao ravnopravni, treći učesnik pojavljuje Mađarski nacionalni savet, a ovaj status dobio je zahvaljujući činjenici da mađarska država upravo preko Saveta finansira restauraciju Sinagoge. Mađarska vlada je u prvi mah izdvojila 100 miliona forinti, tj. oko 330.000 evra, a nakon posete mađarskog premijera Viktora Orbana Subotici prošlog marta, kada je obišao i Sinagogu, mađarska vlada je donela odluku da za obnovu ovog spomenika kulture od izuzetnog značaja izdvoji još 400 miliona forinti.
To znači da Mađarska vlada obnavlja sinagogu u Subotici, u šta će uložiti ukupno 1,5 miliona evra, a procenjuje se da će to biti dovoljno da se uradi i njena kompletna, veoma složena, unutrašnja restauracija i uređenje okolnog prostora. Celokupan posao bi trebalo da bude završen do 2017. godine.
– Sinagogu nismo „predali” Mađarskom nacionalnom savetu, ali ova institucija ima pojačan interes da učestvuje u kulturnom životu i programima koji će se ovde odvijati. Ipak, jedino Fondacija Sinagoga, u kojoj su predstavnici grada, Jevrejske opštine i Mađarskog nacionalnog saveta donosi odluke o programima, a Jevrejska opština ima pravo veta na odlučivanje – objašnjava za „Politiku” Robert Sabadoš, predsednik Jevrejske opštine i jedan od potpisnika sporazuma.
On kaže da je odluka Mađarske, da njena donacija, koja predstavlja jedno od najvećih ulaganja u neki graditeljski objekat van granica te zemlje, bude realizovana upravo preko manjinskog saveta.
– Možemo da budemo veoma zadovoljni, jer će već krajem naredne godine Sinagoga biti otvorena i moći će da se koristi. Zbog njene lepote, ona će, verujem, biti svetska turistička senzacija. Nakon godina strahovanja da će se njena kupola urušiti i čitav objekat polako nestati, ovo je kruna zajedničkih nastojanja da je očuvamo – kaže Sabadoš.
Subotička sinagoga je izgrađena 1902. godine po projektu arhitekata Deže Jakaba i Marcela Komora, potonjih graditelja Gradske kuće. Urađena je u stilu mađarske secesije, izvanredne arhitektonske lepote, a u konstruktivnom pogledu je, kako su stručnjaci ocenili, pravo remek-delo zbog (za to vreme) avangardnog načina izgradnje kupole.
Ipak, njena vanvremena lepota nije je spasila od propadanja, pa je devedesetih godina Svetska organizacija za očuvanje spomenika stavlja na spisak najugroženijih objekata svetske kulturne baštine. Tada pokušane sanacije bile su delimične i nedovoljne zbog nedostatka novca.
Prošle godine organizacije Evropa nostra i Evropska investiciona banka uvrstile su Sinagogu na listu sedam najugroženijih objekata od izuzetnog kulturnog značaja. Kako navodi dr Irina Subotić, stručnjaci su procenili da se radi o baštini izuzetne vrednosti, oko koje je su i organizaciono i projektno se okupila mnoga udruženja spremna da pomognu u njenoj rekonstrukciji.
Do sada su na Sinagogi obnovljeni kupola, vitraži, istočna i zapadna fasada a novac za to je obezbedili su od IPA projekata, Svetske organizacije za očuvanje spomenika, AP Vojvodina i grada Subotice.
